انگاشت پردازی چارچوب و اصول پایۀ برنامه ریزی توسعۀ شهری دانش ـ پایه در شهر تهران

گذار از دورۀ صنعت یا تولید ـ ماده به دورۀ دانش یا تولید ـ دانش و در آستانۀ سدۀ بیست و یکم تغییراتی چون جهانی شدن، مطرح شدن بحث اقتصاد دانش، شکل گیری جوامع شبکه ای، و پیشرفت فناوری های اطلاعات و ارتباطاتْ فرایند توسعۀ فضایی و برنامه ریزی شهری در جهان را به شدت متأثرکرده و به نیاز به شکل گیری الگوارۀ نوین توسعۀ شهری، یعنی توسعۀ شهری دانش ـ پایه انجامیده که خواستار قانونمندی ها و ترتیبات فضایی نوینی در شهرهای هر دو جهان بیشتر و کمتر توسعه یافته است. پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه با استفاده از سیستم و سازوکار سیاست گذاری و برنامه ریزی شهر تهران برای رویارویی با تغییرات نوین شهری و بهره گیری از فرصت های دورۀ دانش در فرایند توسعۀ شهر تهران، به دلایلی که مهم ترین آن ها را می توان استفادۀ نارسا از رهیافت های سنتی برنامه ریزی شهری، دانش ـ پایه نبودن سیستم های سیاست گذاری و برنامه ریزی شهری، و چیرگی دیدگاه اقتصادی بر درک از این شکل از توسعه برشمرد، در پژوهش پایۀ این مقاله ردیابی نشده است. چنین نارسایی هایی ضرورت پرداختن به چارچوب و اصول پایۀ برنامه ریزی، که برای پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه در شهر تهران، مورد نیاز است، را توجیه می کند. از این رو، هدف این مقاله ردیابی چارچوب و اصول پایۀ برنامه ریزی توسعۀ شهری دانش ـ پایه در زمینۀ نظر و عمل در جهان و به دست آوردن چارچوبی انگاشتی برای آزمون این اصول در سیستم برنامه ریزی شهر تهران است، تا بتوان مشکلات، کاستی ها، و بازدارنده های سیستم برنامه ریزی شهر تهران را در پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه شناسایی کرد. به منظور دستیابی به هدف این مقاله، از روشی با مسیری دوگانه استفاده شده است: مسیر نخست، پژوهش پایۀ مقاله را شکل می دهد، و مسیر دوم، بر پایۀ بروندادهای پژوهش پایۀ مقاله، چارچوبی را برای تحلیل سیستم برنامه ریزی شهر تهران پیشنهاد کرده و به کار گرفته است. اطلاعات مورد نیاز تحلیل با استفاده از بررسی اسناد موجود و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با دست اندرکاران تولید و اجرای برنامه های شهری در شهر تهران گردآوری و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی و تحلیل متن، در چارچوب رهیافت پژوهش کیفی، تحلیل شده است. بر پایۀ یافته های حاصل از تحلیل سیستم برنامه ریزی شهر تهران در مسیر پژوهش تحلیلی این مقاله، نتیجه آن است که سیستم و سازوکار موجود برنامه ریزی شهری در این شهر، در صورت تداوم روال جاری، از پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه ناتوان است. پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه توسط سازوکار برنامه ریزی شهری در شهر تهران،به  چرخش رهیافت های سنتی برنامه ریزی به رهیافت های فضایی، راهبردی، رابطه ای، و دانش ـ پایۀ برنامه ریزی و حرکت به سوی وضعیتی نیازمند است که در آن اصول پایه ای مشخص به کار رفته باشد. مهم ترین چنین اصولی را می توان نخست) گسترش ابزارهای قانونی پشتیبان پایه گذاری توسعۀ شهری دانش ـ پایه، دوم) تقویت سازوکار رسمی همکاری یا برقراری روابط همکارانه میان دست اندرکاران یا عاملان درگیر در تصمیم سازی و تصمیم گیری یا سیاست گذاری و اجرای سیاست های شهری، سوم) ایجاد چارچوب یکپارچۀ سیاست گذاری شهری برای هماهنگی چارچوب های سیاست گذاری شهری، و چهارم) پذیرش و به کارگیری یک رهیافت دانش ـ پایه در برنامه ریزی برای تصمیم سازی و تصمیم گیری دانش ـ پایه یا به کارگیری اصول مدیریت دانش (یا مدیریت با دانش) در سیستم برنامه ریزی شهری، مرتبط با فرایندهای تولید و اجرای برنامه در شهر تهران، بر شمرد.